روند پیدایش اکوسیستم‌های استارتاپی
داستان پیدایش استارتاپ از جایی شروع شد که دولت‌ها متوجه شدند برای تولید علم پول زیادی را وارد دانشگاه‌ها می‌کنند، اما سرعت تولید این علم به قدری افزایش پیدا کرد که نمی‌دانستند با آن چه کنند! پس به فکر ایجاد سازوکاری افتادند که علم را از دانشگاه بگیرند و در زمان کوتاه، به وسیله‌ی این علم، دوباره پول تولید کنند. از سوی دیگر شرکت های بزرگ روز به روز نیاز به نوآوری را برای حفظ جایگاه خود در بازار بیشتر و بیشتر حس می کردند و تلاقی این دو اتفاق به ایجاد پارک علم و فن‌آوری منجر شد. شروع پیدایش این پارک‌ها به دهه ۵۰ میلادی بازمی‌گردد؛ معروف‌ترین پارک، پارک علم و فن‌آوری استنفورد است که به ایجاد دره سیلیکونی یا Sillicon valley انجامید.
در ابتدا مشتریان پارک‌های علم و فن‌آوری، مراکز تحقیق و توسعه شرکت‌های بزرگ بودند که در این محیط می‌توانستند از علم دانشگاه‌ها استفاده کنند و محصولاتشان را توسعه دهند. اما به مرور زمان دولت‌ها به این فکر افتادند که برای استفاده از علم در جهت نوآوری پولساز، نیازی به شرکت‌های بزرگ نیست و مراکز رشد از سال ۱۹۵۹ به وجود آمدند. اتفاقاتی نظیر ظهور فیسبوک از خوابگاه دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۰۴ و موفقیت دیگر مراکز رشد، باعث توجه بیشتر دانشگاه‌ها، دولت‌ها و همچنین سرمایه‌گذاران و دیگر شرکت‌های بخش خصوصی به این عرصه شد. پس مراکز رشد دانشگاهی و خصوصی نوین تشکیل شد؛ این مراکز سعی کردند روند رشد را بهینه کنند و به این ترتیب، اولین شتابدهنده در سال ۲۰۰۵ تحت عنوان Ycombinator ایجاد شد. تا سال ۲۰۱۵، بیش از ۱۲۵۰ شتابدهنده و مرکز رشد در ایالات متحده به وجود آمد که یک سوم آنها در فضای دانشگاهی قرار گرفته‌اند..
تعریف استارتاپ چیست؟
مفهوم استارت آپ در این فضا شکل گرفت. تیم‌های مستقلی که با استفاده از تکنولوژی‌های جدید، کسب و کارهای نوآورانه‌ای را پیاده سازی می‌کردند. برای تعریف استارتاپ لازم است رجوع کنیم به تعریف نوآوری.
نوآوری در لغت به معنی ایجاد راهکاری جدید برای رفع نیاز گروهی از افراد (مشتری) به گونه ای که آنها حاضر به هزینه (پول، وقت و یا توجه) برای این راهکار جدید باشند. نکته قابل توجه در این تعریف، لغت “راهکار جدید” است و نه صرفا بهبود دادن راهکار قبلی. البته درست است که بین بهبود و ایجاد راه کاملا متفاوت خط مشخص و واضحی وجود ندارد. ولی به عنوان مثال ایجاد یک سوپر مارکت بهتر و مجهزتر، احتمالا نوآوری محسوب نمی‌شود. اما ایجاد راهکاری کاملا متفاوت برای مشتریان که بتوانند از طریق آن مایحتاج روزانه خود را تامین کنند، می‌تواند نوآوری باشد. (نکته قابل توجه: سوپر مارکت آنلاین دیگر نوآوری محسوب نمی‌شود!)
ویژگی قابل توجه دیگری که بعضا در تعریف استارتاپ از آن استفاده می‌شود، مفهوم عدم اطمینان و ریسک است. نوآوری به هر شکلی که انجام شود عدم اطمینان ذاتی دارد. چرا که طبق تعریف قرار است راهکاری ایجاد شود که تاکنون نبوده و داده تاریخی از آن وجود ندارد. البته روش‌های مختلف مطالعه مشتری می‌تواند ریسک آن را به شدت کاهش دهد، اما به هیچ عنوان حذف نمی‌شود. شرکت‌های بزرگ در دنیا با داشتن اطلاعات تاریخی بسیار از مشتریان خود و تیم تحقیق و توسعه مجرب، باز هم در محصولات و خدمات جدیدی که ایجاد می‌کنند با ۸۰-۹۰ درصد شکست روبرو می‌شوند.
ریسک بالای فعالیت استارتاپ‌ها نیاز به موجودیت‌هایی را ایجاب می‌کند که موسسین استارتاپ‌ها بتوانند ریسک کار خود را با آنها تقسیم کنند. در زیر به تعدادی از این موجودیت‌ها اشاره می‌کنیم. اما نکته دیگر آنست که نیاز جذب حمایت توسط استارتاپ، ویژگی دیگری را بهشان دیکته می‌کند. وقتی شرکت یا سرمایه‌گذاری حاضر می‌شود برای یک استارتاپ هزینه کند، به دنبال بازگشت پول خود یا نوعی از منفعت است. با توجه به ریسک بالای کار با استارتاپ‌ها انتظار می‌رود در صورت موفقیت، منفعت بالایی را برای سرمایه گذاران یا شرکایشان ایجاد کنند. از این رو گفته می‌شود استارت آپ باید توانایی رشد سریع (یا به عبارت دیگر: رشد نمایی) داشته باشد.
موجودیت‌های حمایتی در اکوسیستم استارتاپی
انواع مختلفی از شرکت‌ها و نهادهای انتفاعی و غیر انتفاعی برای حمایت و شراکت با استارتاپ و به صورت کلی‌تر، برای کاهش ریسک راه‌اندازی استارتاپ برای موسس، وجود دارند. شتابدهنده‌ها، استودیوهای استارتاپی، کارخانه‌های استارتاپی، مراکز نوآوری، مراکز رشد، انواع سرمایه‌گذاران، فضای کار اشتراکی و… در این لیست هستند و تعداد و تنوعشان هم رو به افزایش است. ایجاد تمایز بین امکانات و شرح وظایف هرکدام از آنها کار دقیقی نیست؛ زیرا که استانداردی برای آنها وجود ندارد و هرکدام به صورت موردی ممکن است روند کاری مخصوص خودشان را داشته باشند. با این حال سعی کرده‌ایم به تعداد محدودی از آنها که معمول‌تر است اشاره کنیم:
– فضاهای کاری اشتراکی
در فضای کار اشتراکی شما می‌توانید به ازای پرداخت ماهیانه یک میزان پول (در حال حاضر حدود ۳۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان) صندلی و میز اجاره کنید که معمولا این میزان به ازای هر نفر است. برخی از فضای کارهای اشتراکی به ازای مبلغ بیشتر، اتاق اختصاصی به شما میدهند؛ با این حال معمولا میز کار شما یک میز ۴ تا ۶ نفره بین تعداد زیادی میز مشابه در یک فضای بزرگ است. مزیت فضای کار اشتراکی نسبت به اجاره دفتر خود، علاوه بر قیمت و دسترسی نامحدود به چای و وجود آشپزخانه و سرویس بهداشتی (که لازم نیست خودتان تمیز کنید)، این است که معمولا در این فضاها تیم‌ها می‌توانند به یکدیگر کمک کنند و برای هم هم‌افزایی داشته باشند. همچنین احتمال رفت و آمد افرادی که ممکن است ارتباط با آنها برای تیم‌ها مفید باشد ممکن است.
– مراکز رشد
کارکرد این مراکز از بسیاری از جهات شبیه فضای کار اشتراکیست؛ با این تفاوت که خدمات ارائه‌شده محدودتر و البته قیمت آن نیز کمتر است. بسته به مرکز رشدی که در آن حضور دارید، ممکن است به مربیان با متخصص‌های مختلف نیز دسترسی داشته باشید.
– سرمایه‌گذاران فرشته
به افراد مهربانی که قاعدتا به چشم‌انداز و توانایی شما باور دارند و حاضرند به شما سرمایه دهند سرمایه‌گذاران فرشته یا Angel investor می‌گویند. در حالت ایده‌آل این افراد می‌توانند شبکه‌ای از افراد و شرکت‌های کاربردی را نیز به تیم انتقال دهند و یا دانش و تجربه خود را از بازار به استارتاپ تزریق کنند. البته سرمایه‌گذاران فرشته خطرات خاص خود را می‌توانند داشته باشند؛ برای همین لازم است تیم‌ها در همکاری با آنها دقت کنند. نداشتن آشنایی کافی سرمایه‌گذار نسبت به فضای استارتاپی، داشتن انتظارات نامناسب از تیم، دخالت‌های نادرست در ساختار مدیریتی و جهت‌دهی به تیم از جمله این خطرهاست.
– صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر
این صندوق‌ها نیز کارکردی شبیه سرمایه‌گذاران فرشته دارند. با این تفاوت که قاعدتا اطمینان اطمینان بیشتری به شناخت آنها نسبت به فضای استارتاپی می‌توان داشت. همچنین معمولا راهنمایی و کمک‌های آنها ساختارمندتر و متمرکزتر است و احتمالا در مراحل جلوتری از رشد استارتاپ وارد می‌شوند. اما در هر صورت باید دقت داشت که هر سرمایه‌گذاری برای هر استارتاپی مناسب نیست.
– شتابدهنده‌ها
شتابدهنده‌ها به صورت کلی بین استارتاپ و سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد. سرمایه‌گذاران در هر مرحله‌ای حاضر به سرمایه گذاری نیستند و انتظاراتی دارند که بسیاری از مواقع برای موسسین استارتاپ‌ها شفاف نیست. شتابدهنده با شناخت سرمایه‌گذاران و دیگر شرکت‌هایی که ممکن است بخواهند با استارتاپ ها همکاری کنند، کمک می‌کند استارتاپ آماده جذب همکاری یا سرمایه شود. سپس در معرفی سرمایه‌گذاران و شرکت‌های مناسب و فرآیند پیشبرد مذاکرات به تیم ها کمک می‌کند. در ادامه به طور مفصل به کارکرد شتابدهنده‌ها در اکوسیستم استارتاپی پرداخته می‌شود.
جایگاه و کارکرد شتابدهنده چیست؟
در مسیر پر پیچ و خم استارتاپ‌ها، شتابدهنده‌ها دو نوع کارکرد دارند. اول کارکردهای عمومی که مربوط به کل زیست‌بوم استارت‌آپی است و لازم نیست تیم‌ها برای استفاده از آن با شتابدهنده در ارتباط باشند. دوم کارکردهای اختصاصی که شتابدهنده تنها برای تیم‌هایی که با آنها در ارتباط هستند دارند.
– کارکردهای عمومی شتابدهنده‌ها
۱- توسعه فرهنگ کارآفرینی
شتابدهنده‌ها می‌توانند با بیان داستان موفقیت تیم‌ها و فعالیت‌های رسانه‌ای خود، فرهنگ کارآفرینی و استارتاپی را در جامعه گسترش دهند. این موضوع می‌تواند علاوه بر کاهش فشار فرهنگی بر صاحبان استارتاپ‌ها، به افزایش تعداد استارت‌آپ‌ها کمک کند و بر خلاف آنچه به نظر می‌آید این یک تهدید برای دیگر استارت‌آپ‌ها نیست. نتایج تحقیقات نشان میدهند افزایش تعداد استارت‌آپ‌ها در یک اکوسیستم به افزایش ارزش تک تک آنها کمک می‌کند. مهم‌ترین دلایل این موضوع افزایش دانش انباشت در اکوسیستم و افزایش توجه مردم و ارگان‌های مربوط به استارتاپ‌ها است.
۲- تقویت زیست‌بوم و سازمان‌دهی دانش ایجاد شده
شتابدهنده‌ها به عنوان یک حلقه اتصال در اکوسیستم کارآفرینی در جریان حجم زیادی از تجربیات ایجاد شده توسط استارت‌آپ‌ها خواهند بود و با جمع‌بندی و سازمان‌دهی این تجربیات و انتشار آن، به افزایش سطح آگاهی عمومی کمک خواهند کرد.
۳- کمک به افزایش و تقویت مربیان
شتابدهنده جایی خواهد بود که افراد مختلف هم دانش و تجربیاتشان را به اشتراک می‌گذارند و هم از دیگران دانش جدید کسب می‌کنند. این افراد می‌توانند در آینده به مربیان دیگر استارت‌آپ‌ها تبدیل شوند.
۴- تجمیع و تمرکز قدرت‌های مربوطه
ارگان‌های مختلفی در روند یک استارتاپ تاثیر دارند که شامل موارد زیر می‌شوند:
- شرکت‌های بزرگ به عنوان همکاران و یا خریداران احتمالی استارت‌آپ‌ها
- دانشگاه‌ها به عنوان مراجع تولیدکننده علم
- سرمایه‌گذاران
- موسسان به عنوان ارائه‌دهندگان خدمات کاربردی
- دولت و قانون‌گذاران
شتابدهنده به عنوان یک هویت واسط می‌تواند به همکاری این بخش‌ها با استارت‌آپ‌ها سرعت بخشد.
– کارکردهای اختصاصی شتابدهنده‌ها
۱- آموزش و نظارت
شتابدهنده وظیفه ترویج و آموزش طریقه‌ی توسعه کسب و کار را بر عهده دارد تا به این وسیله، تیم‌ها و علاقه‌مندان بتوانند مسیر درست خود را در مسیر توسعه کسب و کارشان پیدا کنند و در مسیر باقی بمانند.
۲- ایجاد فضای تعاملی و انتقال تجربه
شتابدهنده محیطی را فراهم می‌کند که افراد بتوانند با هم‌سطحان خود یا افراد با تجربه‌تر تعامل کنند و تجربیاتشان را به اشتراک بگذارند.
۳- کاهش ریسک مالی موسسین
بر اساس تحقیقات انجام‌شده توسط شتابدهنده نوین‌تک، به صورت میانگین برای توسعه استارت‌آپ‌های بر پایه تکنولوژی نرم‌افزاری، در ابتدای مسیر تا جذب سرمایه مرحله بعد، حدود ۶۰ ت ۱۰۰ میلیون تومان هزینه لازم است. شتابدهنده به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بخشی از آن را به صورت وجه نقد یا با در اختیار قرار دادن امکانات، برعهده می‌گیرد تا ریسک مالی که استارتاپ‌ها متحمل می شوند را کاهش دهد.
۴- ایجاد ارتباطات موثر
شتابدهنده شبکه‌ای از افراد، سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف دارد که می‌توانند به انواع مختلف به استارت‌آپ‌ها کمک کنند.
۵- برند شتابدهنده
استارتاپ‌ها در ابتدای تشکیل خود شناخته شده نیستند و همین امر می‌تواند در جذب سرمایه یا ایجاد مشارکت برای آنها مشکل‌ساز باشد. در این شرایط نام شتابدهنده می‌تواند به آنها کمک کند.
۶- کمک به جذب سرمایه
شتابدهنده با شناخت سرمایه‌گذاران اولا کمک می‌کند محصول استارتاپ به پارامترهای لازم برای جذب سرمایه برسد و بعد به او در پیدا کردن سرمایه‌گذار مناسب خود یا سنجش آنها کمک می‌کند. همچنین آموزش و تسهیل آماده‌سازی مستندات سرمایه‌گذاری، راهنمایی و کمک در جلسات جذب سرمایه و مشاوره های حقوقی و مالی از دیگر خدمات شتابدهنده در این راستا است.
پایان
راه‌اندازی کسب و کار جدید همانقدر که جذاب است، سخت و پیچیده هم است. دانستن اینکه کارآفرین در طول مسیر با چه چیزهایی مواجه خواهد شد و در نهایت استارتاپ به کجا قرار است برسد، باعث می‌شود بتوانید خودتان را بهتر برای این مسیر آماده کنید. اگر ایده یا محصولی دارید که می‌خواهید آن را وارد این مسیر کنید و احساس می‌کنید نوین‌تک می‌تواند به عنوان شتابدهنده در این مسیر به کمکتان بیاید، می‌توانید از طریق فرم «درخواست پذیرش» را پر کنید تا با شما تماس بگیریم.
اگر هم سوالی دارید که می‌خواهید از ما بپرسید، می‌توانید در قسمت نظرات آن را بپرسید و اگر نیاز به راهنمایی بیشتر دارید، یا مایلید به صورت حضوری با هم صحبت کنیم، می‌توانید از طریق صفحه «تماس با ما» با تیم نوین‌تک در ارتباط باشید.
